ماهنامه گزیده مدیریت
پیاپی 92 (فروردین 1388)

همواره، دیدن درست مسئله یکی از اساسی ترین موضوعات در برنامه ریزی و مدیریت سازمان ها بوده و هست. تشخیص درست مسئله و جایگاه آن، قدم اساسی در خلق و یافتن راه حل است. مدیران موفق آن هایی هستند که وقت خود را صرف یافتن راه حل برای مسائل درست می کنند. اما سازمان های زیادی را در کشور می شناسیم که ظرفیت های خود را صرف یافتن راه حل درست برای مسائل غلط می کنند. بی تردید با شناخت غلط نمی توان به استراتژی های اثربخش دست یافت. شناخت، همواره یکی از مباحث اساسی فلسفه نیز بوده است. شناخت، فارغ از جنبه های فلسفی آن، نیاز به یک روش شناسی (متدولوژی) دارد تا انسان را در مسیری درست قرار دهد. مقاله حاضر به ارائه شیوه ای خواهد پرداخت که ما را به دیدن چالش های اساسی در یک نظام اجتماعی مانند سازمان ها هدایت می کند. این شیوه بر اساس تجربه های نویسنده به عنوان مشاور مدیریت در سازمان های مختلف و مبتنی بر اصول حاکم بر تفکر استراتژیک طراحی شده است.
شناخت مفید خاک زن در دیده حس بین خویشدیده حس دشمن عقل است و کیش زان که او کف دید و دریا را ندید زان که حالی دید و فردا را ندید شناخت مفید شناختی است که فهم ما را از سازمان در قالبی ساخت یافته توسعه بخشد. فهم ساخت یافته، دیدن یا پیش بینی نقش و چگونگی تاثیرگذاری عوامل متعدد را بر نتیجه و حاصل کار سازمان ممکن می سازد. فقط با چنین شناختی می توان سهم هر یک از ضعف ها یا قوت های سازمان را بر موفقیت کار ارزیابی کرد و با تخصیص منابع محدود به آن ها به حداکثر اثربخشی دست یافت. چنین شناختی نیاز به مدلی مفهومی دارد. برای مثال، یک ساختمان مدلی است مفهومی که فهم ما را از در، پنجره و شیروانی نظام مند می سازد. اگر تصویری از مفهوم ساختمان نداشته باشیم، نقش و جایگاه آن عوامل را در ربط با یک دیگر و ترتیبات و اولویت بندی های آن ها را در شاکله کل نمی شناسیم...

صبح یک روز اسفند ماه است. هوا نه آن قدر سرد است که زمستان باشد نه آن قدر گرم که زمستان نباشد. آقای ستایش در حالی که از ترافیک خسته شده منتظر حرکت ماشین جلویی است. او عازم جلسه ای است که در ساختمان معظم و تازه ساز یک سازمان دولتی برگزار می شود. نگران است مبادا دیر برسد. ترافیک سنگین تر از آن است که حدس می زد. البته او هم اندکی دیر راه افتاده بود.
آقای ستایش مدیرعامل یک شرکت مشاوره فناوری اطلاعات است. شرکت او در مورد برنامه ریزی فناوری اطلاعات به کارفرماهای خود مشاوره می دهد. معمولا این کارفرماها سازمان های بزرگ دولتی هستند که نیازمندی های آن ها در حوزه فناوری اطلاعات فراتر از خرید چند نرم افزار و یا پیاده سازی یک شبکه است. این سازمان های بزرگ معمولا ده ها پروژه فناوری اطلاعات در سال تعریف می کنند. پروژه های آن ها ابعاد پیچیده زیرساختی، فرایندی و حقوقی دارد. ضمن آن که موفقیت یا شکست این پروژه ها تاثیرات قابل توجهی بر رضایت مندی مراجعان به آن سازمان دولتی داشته و به همین دلیل سایه سیاست هم بر سر این پروژه ها سنگینی می کند.
سازمان های دولتی اغلب از شرکت های مشاوره نظیر شرکت آقای ستایش کمک می گیرند تا در برنامه ریزی و امکان سنجی اجرای پروژه ها آن ها را یاری دهند. برای مثال، مشخص کنند برای تحقق یک هدف مشخص باید چه پروژه های فناوری اطلاعاتی انجام شوند. ارتباط این پروژه ها با هم چگونه باشد؟ برآورد هزینه و زمان اجرای آن ها چگونه باشد؟ استانداردهای فنی در نظارت بر اجرای پروژه ها چه باید باشد؟ تجربه کشورهای دیگر در اجرای چنین پروژه هایی چه نکات آموزنده ای دارد؟ ریسک ها در حین اجرای پروژه و پس از پیاده سازی آن چیستند و چگونه باید مدیریت شوند؟ برنامه انتقال از وضع موجود به وضع مطلوب چیست؟ این ها سوالاتی است که شرکت های مشاوره فناوری اطلاعات نظیر شرکت آقای ستایش به آن ها پاسخ می دهند.
شرکت آقای ستایش شرکت بزرگی نیست، شرکت های مشاوره فناوری اطلاعات در ایران هیچ کدام بزرگ نیستند. شرکت او هیچ وقت بیش تر از پنجاه نفر همکار تمام وقت نداشته و گاهی تعداد کارکنان به کم تر از ده نفر هم کاهش یافته است. بازار این گونه شرکت ها آن قدر بزرگ و باثبات نیست که به آن ها امکان سرمایه گذاری بر نیروی انسانی را بدهد...

«نوپیشه سازی» یا آن چه در فارسی به «کارآفرینی» مصطلح و متداول شده، رویکردی دیرینه است که در هیاتی تازه و نو گام به دنیای جدید علم نهاده و یکی از سازوکارهای توسعه قلمداد شده است. نوآوری، خلاقیت، مخاطره جویی و ایجاد پیشه های نو، از گذشته های دور وجود داشته و در دهه های اخیر جامه علمی بر تن کرده و کارآفرینی نام گرفته است.
کارآفرینی در تعریف امروزین رویکردی متضمن مخاطره پذیری، نوآوری و خلاقیت است که در نهایت به ایجاد پیشه ای نو با ساختاری جدید منجر می شود. کارآفرینان افرادی نوآور و خلاق، دارای آستانه تحمل ابهام بالا، پذیرنده عدم قطعیت، مخاطره جو و اثرگذارند. این افراد دارای شبکه های روابط اجتماعی موثر و گسترده بوده و از هوش عاطفی بالایی برخوردارند. اتکا به نفس و خودباوری، احساس توانایی تغییر آینده، تسلط بر سرنوشت خود، امیدواری و خوش بینی از ویژگی های کارآفرینان است. بر اساس نظر مورسیون، افق دید کارآفرینان، افقی و بلندمدت است و شکست های کوتاه مدت را برای نیل به پیروزی های بلندمدت می پذیرند.
یکی دیگر از نویسندگان، هوش شهودی را ویژگی دیگر کارآفرینان برمی شمرد. بر اساس نظر وی، تشخیص موقعیت های آینده بر مبنای بصیرت درونی و پیش بینی های شهودی از خصوصیات کارآفرینان است. کارآفرین دیدی متفاوت با دیگران دارد و آن چه را سایرین عادی و معمولی می بینند او متفاوت و به گونه ای دیگر می بیند و تصویر می کند. آن چه برای مردم عادی مشکل و تهدید است، برای او فرصت و موقعیت است و آن چه برای دیگران محدودیت است برای وی گستردگی و وسعت به شمار می رود. کارآفرینان در کار گروهی و جمعی دارای تبحر هستند و به خوبی می توانند با دیگران کار کنند. این دیدگاه که کارآفرین یک «پهلوان تنها»ست، همواره درست نیست و اگر وی نتواند با دیگران در قالب یک گروه منسجم یا تیم کار کند مسلما توفیقی حاصل نخواهد کرد...

سرزمین کهنسال ایران از دوران باستان زیستگاه اقوام و عشایر گوناگون بوده و هست. پایداری، سازگاری و ماندگاری هشت هزار ساله جامعه عشایری ریشه در الگوهای مدیریت و رهبری فردی، خانوادگی، ایلی و طایفه ای آن دارد. الگوها و شیوه های مدیریت و رهبری عشایری، هم در حوزه داخلی (درون ایلی) و هم در حوزه خارجی (محیط سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و حتی طبیعی و اقلیمی پیرامون ایل) دارای پایداری، سازگاری و ماندگاری عملیاتی و استراتژیک بوده است. بنابراین، شناخت علمی و نظام مند الگوهای مدیریت و رهبری بومی عشایر، مطالعه الگوهای مدیریت پایدار و رهبری ماندگار و استراتژیک است که طی هزار سال در میدان عمل، اثربخشی، کارایی، پایداری، سازگاری، ماندگاری و کامیابی خود را ثابت کرده است. بدون تردید، شناخت چنین گنجینه ارزشمند و ثروت عظیم، ضرورت و نیازی ملی است.
اگر بپذیریم مدیریت، شامل حوزه های مدیریت بر خویشتن، مدیریت بر خانواده، مدیریت روابط با دیگران و به طور کلی مدیریت کار، زندگی و محیط را دربر می گیرد و اگر قبول کنیم مشروعیت، وجاهت و موفقیت مدیریت از عملکرد آن ناشی می شود و اگر بپذیریم شیوه های کار و زندگی عشایر ایران با وجود همه تهدیدها و تاثیرات عوامل سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و طبیعی طی چند هزار سال دارای پایداری و ماندگاری بوده است، آن گاه باور می کنیم الگوهای مدیریت، رهبری و نیز شیوه های کار و زندگی عشایر ایران الگوهای بسیار موفق، سازگار و سرامدی هستند و با بازآفرینی می توانند در سایر حوزه ها و زمینه ها مورد استفاده قرار گیرند.
نگارنده با این امید که این مقاله فتح بابی باشد برای مطالعات بیش تر جنبه های مدیریت و رهبری در جامعه عشایر، یافته ها و نتیجه مطالعات خود را در این حوزه تقدیم کسانی می کند که سوز و سودای سرآمدی و تعالی کشور را در سر دارند. هدف این مطالعه، دعوت به روش ها و ابزارهای کهنه و قدیمی، گذشته پرستی و گذشته گرایی متعصبانه نیست، بلکه هدف، شناخت و استخراج مبانی مدیریت بومی از منابع ارزشمند و عظیم ملی در حوزه های فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی است. هدف، ایجاد الگوهای سازگار و کارساز مدیریت بومی است تا با شناخت و آگاهی از ژن های فرهنگی اجتماعی گذشتگان خود که از پایداری و ماندگاری و سرآمدی بالایی برخوردار بوده اند بتوانیم الگوهای مدیریتی اثربخش و مورد نیاز خود را طراحی کرده و مورد استفاده قرار دهیم. هدف، استخراج پیام های مدیریتی است برای مدیران و سازمان هایمان تا در پرتو آن ساختنی ماندنی کنیم.
مبانی مدیریت عشایر، یکی از رموز بقای آنان با وجود ناملایمات و گزندهای هولناک طبیعی، اجتماعی، سیاسی و تکنولوژیک در طول زندگی چند هزار ساله (به ویژه در یک صد سال اخیر) آنان است. عامل این بقا را می توان در هشت ویژگی خلاصه کرد...

وقتی برای شغلی در سازمانتان به دنبال فردی مناسب می گردید، به کدام روش آن فرد را جذب می کنید؟ برای اغلب مدیران مهم است آن شغل در زمان مناسب به فرد مناسب واگذار شود. معمولا در این شرایط واحد منابع انسانی با روش های مختلف اقدام به اطلاع رسانی و جذب افراد می کند. امروزه با گسترش اینترنت یکی از روش هایی که مورد توجه واقع شده، جذب افراد از طریق اینترنت است. اما اثربخشی این روش نسبت به روش های سنتی چگونه است؟
در پژوهشی که همین امسال انجام شد، روش جذب از طریق اینترنت با پنج روش جذب دیگر شامل اشتغال قبلی، روزنامه و رادیو و تلویزیون، دوستان و آشنایان، مراجعه مستقیم فرد به کارفرما و دانشگاه مقایسه شد. جامعه آماری این پژوهش تمامی اعضای سایت مرجع متخصصین ایرانی است که شاغل بوده و حداکثر پنج سال از زمان استخدامشان می گذرد. برای تمامی این جامعه پرسش نامه ارسال شده و 655 پرسش نامه تکمیل و جمع آوری شد. سپس با روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای برای هر بخش ذکر شده در بالا، 62 نمونه به تصادف انتخاب شد...

یکی از دغدغه های اصلی مدیران سایت ها یا شرکت هایی که وب سایت دارند، این است که افراد را روانه سایت خود کنند. روش های زیادی وجود دارند که کاربران موجود در این دهکده جهانی روی نشانی سایت شما کلیک کرده و وارد آن شوند. مدیران تبلیغات به کمک ابزارهای تبلیغاتی مختلف سعی می کنند تعداد کلیک های روزانه روی سایت خود را افزایش داده و به این ترتیب، شرکت خود را در زمره برترها قرار دهند. اثربخشی و تاثیرگذاری این ابزارها روی افراد با فرهنگ ها و ترجیحات مختلف، متفاوت است. به تازگی، پژوهشی در ایران انجام شده و ترجیحات و تاثیرگذاری ده ابزار تبلیغاتی اینترنتی را از نظر کاربران ایرانی، مورد بررسی قرار داده است. پژوهشگر از دو گروه اقدام به جمع آوری اطلاعات کرده است. گروه اول شامل مدیران سایت (اعم از آن هایی که برای سایت خود تبلیغ کرده اند یا کسانی که فعالیت آن ها انجام تبلیغات اینترنتی برای سایر سایت هاست) و گروه دوم شامل کلیه کاربران سایت های فارسی در شهر تهران است. از هر دو گروه نیز به روش های آماری رایج نمونه گیری شده است...

امروزه زیاد می شنویم که گروهی اقدام به طراحی یک سایت خریدوفروش الکترونیک کرده اند. گه گاه در این زمینه نیز تبلیغات گسترده ای در فضای مجازی راه می افتد. پس از رواج اینترنت در ایران، شاهد طراحی و ساخت وب سایت های زیادی بودیم که از خودرو گرفته تا محصولات خوراکی و مصرفی را برای فروش به کاربران خود عرضه می کرده اند. اما آیا هم اکنون می توانید نام یکی از این سایت ها را به خاطر آورید؟ آیا می توان شرکتی را یافت که تنها راه فروش و بقای آن، وب سایت تجاریش باشد؟ شاید موافق باشید که به راحتی نمی توانیم نام سایتی ایرانی که در این زمینه موفق شده به یاد آوریم. اگر هم نامی به ذهنمان می رسد، با اما و اگرهای زیادی همراه است.
پژوهشگران، دلایل متعددی برای عدم موفقیت کسب و کارهای الکترونیک در ایران برشمرده اند که اشاره به همه آن ها موضوع این نوشته نیست. در این میان، بحث مورداعتمادبودن سایت به عنوان یکی از دلایل مهم در ایجاد روابط بلندمدت و سودده با مشتریان دارای اهمیت است. فراموش نکنیم مشتریان در تجارت الکترونیک هیچ گونه تعامل فیزیکی با فرد فروشنده ندارند. ارتباط مشتری از طریق وب سایت و با استفاده از نمایی گرافیک و بدون هیچ تعامل رودررو با عامل انسانی است. در این شرایط پرریسک برای مشتری، فروشندگان باید استراتژی هایی جهت اثبات اعتمادپذیری خود به وسیله وب سایت شرکت توسعه داده و به مشتریان در اتخاذ تصمیمات مناسب کمک کنند. پژوهشگر با این اندیشه که عوامل اعتمادزا از نظر مشتریان در وب سایت های ایرانی مورد بی توجهی صاحبان سایت قرار می گیرد، پژوهشی را در این زمینه انجام داده است...

توجه به مشتری و پیاده سازی مدیریت روابط مشتری (سی. آر.ام) در بسیاری از شرکت های ایرانی موضوعی داغ است. مدیران این گونه سازمان ها بنابه دلایل توجیه پذیر اقدام به طراحی سیستم های مدیریت روابط مشتری می کنند. تنوع انگیزه مدیران در این زمینه بالا اما، انتظار همه آنان یکی است: موفقیت در پیاده سازی تکنولوژی پرهزینه سی.آر.ام.
بسیاری از مدیران از هزینه هنگفتی که برای خرید نرم افزارهای سی.آرام و طراحی زیرساخت های لازم متحمل شده اند، شکایت دارند. آن ها معتقدند با وجود چنین هزینه ای و ایجاد چنین تغییری در فرایندها امروز چیزی به اسم مدیریت روابط مشتری ندارند!
در مواردی دلیل این که پروژه های سی.آر.ام به شکست می انجامند، این است که شرکت ها و سازمان ها فقط با دید یک بسته نرم افزاری و نگاه تکنولوژیک به آن می نگرند و نسبت به سایر عوامل مهم موفقیت بی اعتنایند و آن ها را نادیده می گیرند. در پژوهشی که در هتل استقلال انجام شد، میزان آمادگی هتل برای پیاده سازی صحیح سیستم مدیریت ارتباط با مشتری مورد سنجش قرار گرفت. در این پژوهش با استفاده از مدل ابعادی که دو محقق به نام های روزالی آکر و سوزان مودامبی معرفی کرده اند، آمادگی هتل استقلال مورد بررسی قرار گرفت. مدل به کاررفته می تواند برای سنجش آمادگی تمام بنگاه ها مورد آزمون قرار گیرد. به کارگیری درست چنین مدلی پیش از صرف هزینه هایی گزاف برای پیاده سازی سی.آر.ام می تواند به مدیران کمک زیادی کند.

وقتی برای نخستین بار نظریه «دهکده جهانی» مارشال مطرح شد باور آن برای بسیاری ناممکن می نمود و شاید هم در آن زمان نمی شد مصادیق چندانی برایش یافت. اما تحولات دو دهه اخیر در عرصه ارتباطات، تکنولوژی و به تبع آن ها نظام های سیاسی، اجتماعی و اقتصادی جهان چنان وضعیتی را به وجود آورده که دیگر می توان باور کرد که «بال زدن پروانه ای در گوشه ای از جهان می تواند باعث توفانی در گوشه دیگری از جهان شود.» این همه حاصل به هم پیوستگی و شبکه ای شدن نظام های مختلف سیاسی، اقتصادی و اجتماعی است. بحران اخیر مالی جهانی که ابعادی بسیار گسترده و هولناک دارد نیز از این قاعده مستثنا نیست و بلکه هم مصداق بارزی بر تایید نظریه مارشال باشد. این بحران که در وهله نخست از بازارهای وام مسکن آمریکا آغاز شد، اکنون آن چنان ابعادی یافته که به جرات می توان گفت هیچ کشور و حتی نهاد اقتصادی در دنیا وجود ندارد که از آثار زیانبار آن متاثر نشده باشد. ابعاد این بحران آن چنان گسترده است که حتی اثرگذاری تصمیم اخیر سران کشورهای صنعتی برای تزریق پنج هزار میلیارد دلار نقدینگی به بازار هم با اما و اگرهایی همراه است.
مصاحبه زیر با آقای دکتر حسن قالیباف اصل، یکی از صاحب نظران و دست اندرکاران بازارهای مالی ایران، در راستای روشن ساختن برخی از ابعاد این پدیده مهم و اثرات آن بر سازمان ها و شرکت های ایرانی صورت گرفته است. آقای دکتر قالیباف اصل، دارای دکترای مدیریت مالی از دانشگاه تهران بوده و علاوه بر عضویت در هیات علمی دانشگاه الزهرا و اشتغال به تدریس، مدیرعامل بورس اوراق بهادار تهران و مدیرعامل سابق شرکت مدیریت سرمایه گذاری امید هستند. به علاوه، ایشان سوابق اجرایی و کارشناسی متعددی در عرصه های مختلف مالی داشته اند...

شغلم را دوست دارم. با کارکردن به عنوان طراح گرافیک، تجربه من فقط در حرفه خودم نیست که بیش تر می شود. شغلم ایجاب می کند از کار مشتریانم سر در بیاورم، حرفه شان را بیش تر بشناسم و بخشی از شخصیت سازمانشان را شکل دهم. از یک کسب وکار کوچک گرفته تا یک سازمان بزرگ، مشتریانم هر کدام درس هایی برای من دارند. گاهی در روابط درون سازمان ها کنجکاو می شوم، خوب و بد رفتار کارکنان با یک دیگر و با مراجعان را می شناسم و گاهی در فرایند تایید طرحی که پیشنهاد کرده ام می آموزم چه عواملی فارغ از خود کار بر نظر دیگران درباره کار من اثر دارد.
این تجربیات تنها در حرفه ام نیست که به کارم می آیند. شاید در جنبه های مختلف زندگی بتوانم از آن ها استفاده کنم، اما آن چه نمی توان نادیده گرفت این نکته است که خواسته مشتریانم در کار من نقش کلیدی دارد. در بیش تر موارد شاید بتوانم بگویم کاری که سرانجام به تایید می رسد و اجرا می شود، تنها کار من نیست، حاصل کار من و شناخت من از آن سازمان، سلیقه مدیری که باید آن را تایید کند و نظر تمام کسانی است که در طول این فرایند در مورد آن اظهارنظری کرده اند.
معضلات پاس داشتن فارسیبرای دریافت و اعمال این نظرات فرایندی وجود دارد که نامش را بازخورد گذاشته اند. بارها پیش می آید که از مشتری بپرسید «بازخورد کار چه طور بود؟» یا مدیر مجموعه به شما بگوید «از چند نفر بازخورد مثبت گرفتم»، اما همین که می خواهید فارسی را پاس بدارید مشکل شروع می شود؛ در فارسی به سه چهار واژه برمی خورید که قرار است معادل بازخورد باشند. در این میان بازخورد و بازخور از بقیه بیش تر جا افتاده اند. باز هم از حرفه ام فراتر می روم و به ادبیات هم سرکی می کشم. از نظر ظاهری و ساختاری بازخورد بیش تر به اسم مصدر شبیه است تا بازخور. بازخور از این نظر بیش تر شبیه صفت فاعلی است، شاید مثل برخورد در مقابل باج خور. می توان در نظر گرفت بازخورد با حذف «ن» از مصدر «بازخوردن» ساخته شده است، هم چنان که «بازگشت» از «بازگشتن». خلاصه به این دلایل در فارسی نوشتن ترجیح می دهم از «بازخورد» استفاده کنم، هرچند شاید همین فردا از یکی از کارفرماها بپرسم بازخوردی برای آخرین کارم گرفته اند یا نه...

آقای دکتر به عنوان یک پیشکسوت در ترجمه متون مدیریتی علاقه مندیم تجربیاتتان را در اختیار علاقه مندان به این رشته قرار دهیم. با این رویکرد از خودتان بگویید. این که تحصیلاتتان را چگونه آغاز کردید؟
نخست درود می فرستم به خوانندگان مجله وزین گزیده مدیریت و خرسندم از این که مجالی دست داد تا کمی بیرون از فضای همیشگی گفت وگویی داشته باشیم. اگر عنوان پیش کسوت را کنار بگذارید خواهم گفت من درسم را در رشته مهندسی مکانیک خوانده ام، شاخه ای از فیزیک نظری یا در نگاه کلان، شاخه ای از علوم طبیعی. لیسانسم را از دانشگاه امیرکبیر گرفتم. سپس برای ادامه به آمریکا رفتم. به انستیتو تکنولوژی نیوجرزی. قصد دکترا داشتم، اما انقلاب پیش آمد و موج برگشتن بچه های ایرانی ایجاد شد و من هم به فوق لیسانس بسنده کردم و به ایران برگشتم. دوسه سالی در دانشکده مکانیک دانشگاه امیرکبیر سرگرم آموزش شدم تا انقلاب فرهنگی پیش آمد. سه چهار سال هم در پروژه های صنعتی درگیر شدم. در جنوب در منطقه کنگان، بوشهر، و سپس پارچین و مهرآباد. در آن موقع، جهاد بیش تر این پروژه ها را برای پشتیبانی جبهه ها در دست داشت ما هم کمک می کردیم. سرانجام علاقه دیرین، مرا به ادامه تحصیل در دانشگاه اتاوای کانادا کشاند. در آن جا در همان رشته مکانیک با گرایش دینامیک سیستم ها دکترا گرفتم و پایان نامه ام را در زمینه دینامیک روبات ها نوشتم.
بی ارتباط به مدیریت آدم ها نیست، این طور نیست؟هر کارشناسی سرانجام به سوی مدیریت کشیده می شود. من هم سال های کارشناسی را در پروژه های ساخت وساز به ویژه پروژه های نفتی گذراندم. گرایش من به مدیریت بیش تر از این رو است که مدیریت ترکیب دو شاخه مهم از علوم است. یکی علوم طبیعی که در آن درس خوانده ام و یکی هم علوم انسانی که به ناچار چون زنده هستم آن را تجربه کرده ام، خودم را مدیریت کرده ام، درس و زندگی ام را مدیریت کرده ام. به گمان من، مدیریت مرز مشترک این دو است. با هر دو حوزه هم پوشانی دارد. از طرفی هم یک سیستم است، منتها سیستمی بسیار پیچیده تر از سیستمی که در مهندسی داریم. هر سازمانی، هر خط تولیدی، هر کارگاهی، هر فضای اجرایی به گمان من یک سیستم است، منتها یک سیستم بسیار پیچیده. مثل موجودات زنده. پس طبعا آدم علاقه مند به سیستم و دینامیک به آن گرایش پیدا می کند. اگر آدم از پیچیدگی آن نترسد و فرار نکند و به شگفتی های آن توجه داشته باشد، به نظر من در سنجش با سیستم های مکانیکی صرف که در حوزه مهندسی با آن سروکار داریم، زیبایی های مضاعف و چندگانه ای دارد...

نیاکان دور من در یکی از دره های سرسبز و باصفای تفتان می زیسته اند. اما دو یا سه قرن پیش به دلیلی نامعلوم به سیستان مهاجرت کرده اند. این نیاکان تا چهار نسل پیش که ردیابی کرده ام باسواد بوده اند. داشتن سواد در عصر قاجار و پیش از آن که تقریبا همه مردم ایران بی سواد بودند، امری استثنایی بوده است.
نگرش پدرم (علم) و پدر بزرگم (حاج آزاد) به قلم و دانش چنان بود که ذهن مرا از امور دیگر مانند امور مالی و اقتصادی منحرف ساخت. پدرم در چهارسالگی قلم به دستم داد و آموزگارم شد. باری در دوره دبستان و بیش تر سال های دبیرستان شاگرد اول کلاس بودم. در دوران دانش آموزی گاه می شنیدم «شاگردان اول مدرسه، شاگردان آخر جامعه هستند!»این حرف ها در آن روزها به گوش من نمی رفت اما در نگاه به پشت سر می بینم که پربیراه نمی گفتند! البته این حکم جهان شمول نیست مختص جوامع آشفته از جمله جامعه خود ماست. دیدیم انسانی را که پدر در کودکی رهایش کرده بود و مادر خوبش در گذشته بود و با کوپن غذای رایگان زندگی می کرد، اما بر اثر کوشش در درس و ابراز لیاقت در کار در 47 سالگی بدون پول و پارتی رییس جمهور کشوری ابرقدرت شد.
من و پروفسور مجید سمیعی در سال ششم دبیرستان در دبیرستان دانش مشهد همکلاس بودیم. بر سر شاگرد اولی باهم رقیب بودیم، اما در عین رقابت با یک دیگر رفیق بودیم. به خانه یک دیگر می رفتیم و باهم کتاب می خواندیم. مجید در تابستان زبان آلمانی خواند و برای تحصیل پزشکی به آلمان رفت. ایشان امروز از جراحان نامدار مغز و اعصاب در اروپاست.
من با پریدن از سد کنکور وارد دانشکده کشاورزی شدم که در فضایی سرسبز و دلپذیر در کرج آرام و باصفای آن روز قرار داشت. از دانشکده با درجه فوق لیسانس در مهندسی کشاورزی بیرون آمدم و وارد کار دولتی و در واقع اجتماع شدم. از این جا به بعد آن قدر ماجرا هست که در این مجال نمی گنجد. به اشارتی می توان گفت حال من حال شناگری بود که در جهت مخالف جریان آبی گل آلود و کف آلود شنا می کرد تا غریقی را نجات دهد. و در این تلاش نه فقط کسی به یاری او نمی آمد بلکه جانوران داخل آب به او تنه می زدند و کوسه ها به او حمله می کردند!

در عصر حاضر، رشد صنایع خدماتی شتاب بیش تری گرفته که این امر نویدبخش یک اقتصاد مبتنی بر خدمات است، به عبارتی، خدمات دیگر بخش کوچکی از اقتصاد به شمار نمی رود، بلکه به عنوان قلبارزش آفرینی در اقتصاد مطرح است. در سال 1886، آرتور دی لیتل با تاسیس اولین شرکت مشاوره مدیریت عنوان پدر این حرفه را به خود اختصاص داد. این صنعت توانسته علاوه بر پشتیبانی سایر فعالیت ها، خود به یک فعالیت مهم اقتصادی تبدیل شود. حجم سالانه بازار جهانی این صنعت بیش از صدمیلیارد دلار برآورد می شود. سهم آن در صادرات شش هزار میلیارد دلاری جهان نیز حدود بیست میلیارد دلار در سال است که از این میزان دوسوم آن به کشورهای آمریکا و اروپای غربی اختصاص دارد.از بعد کارآفرینی، مشاوران مدیریت کم هزینه ترین و کارآفرین ترین بنگاه های اقتصادی هستند. به علاوه، چون مشاوران مدیریت فعالیت نرم افزاری و مغزافزاری دارند، می توانند به راحتی از اتلاف هزینه های ملی و عمومی جلوگیری کنند. مدیریت بنگاه ها نیز وقتی متحول می شود که مشاور دانایی در کنارشان باشد و بتواند مدیریت آن ها را ارشاد کند.
آمار و ارقام بیانگر این واقعیت است که بین توسعه ظرفیت مشاوره مدیریت و توسعه کشورها رابطه ای مستقیم وجود دارد. با توجه به آمارهای موجود، امروزه ثابت شده که بین رشد و بقای فعالیت های مشاوره مدیریت و بلوغ سازمانی، ارتباطی مستقیم برقرار است و این دو لازم و ملزوم یک دیگرند. این صنعت در کشورهای پیشرفته صنعتی و به ویژه در غرب و آمریکا به روند رو به رشد خود ادامه می دهد. برعکس، در کشورهای در حال توسعه یا کم تر توسعه یافته، از رواج چندانی برخوردار نیست یا رشد گسترده ای ندارد. یکی از دلایل مهم این عقب ماندگی به فرهنگ کشورها مرتبط است. به عنوان مثال، این باور که یک مدیر باید به تنهایی توانایی حل همه مشکلات سازمان ذیربط خود را داشته باشد، مانع استفاده از خدمات مشاوره است. بدیهی است با چنین طرز فکری و بدون خدمات مشاوره ای نمی توان سازمان های توانمندی داشت که از عهده رقابت جهانی برآیند.
با پیچیده ترشدن مدیریت به دلایل مختلف، مثل شدت رقابت در بازار، پذیرش تمام مسئولیت های سازمان توسط مدیران میسر نیست. بنابراین، مشاوره مدیریت به عنوان یکی از پشتوانه های اصلی و مهم مدیران، برای مدیریت اثربخش سازمان ها ضرورت دارد. دلایلی که یک شرکت به خدمات مشاوره مدیریتی روی می آورد، عبارتند از کسب اطلاعات مناسب جهت اطمینان از اخذ بهترین تصمیم، اتخاذ مناسب ترین تصمیم در مناسب ترین زمان و حل مشکلات عمومی و خاصی که شرکت با آن ها مواجه می شود...

«پول شادی نمی آورد» این گفته قدیمی را می توان چنین تکمیل کرد «ولی شادی پول می آورد». چرا که پژوهش های اخیر نشان می دهد محیط های شاد و زنده، بهره وری کارکنان را بالا برده و در نتیجه سودآوری سازمان ها را افزایش می دهند. استفاده از نور و رنگ در سازمان ها از عواملی هستند که می توانند در بالابردن بهره وری کارکنان مورد استفاده قرار گیرند. گوگل که در سال های اخیر به عنوان بهترین مکان برای کار شناخته شده در به کارگیری مناسب از این دو عامل در طراحی محیط های کاری شهرت جهانی یافته است.
رنگ چیست؟ در سال 1666، اسحاق نیوتن، دانشمند نامدار انگلیسی، کشف کرد که چنان چه نور خالص سفید از یک منشور عبور داده شود، به رنگ های قابل رویت تجزیه می شود. نیوتن هم چنین کشف کرد که هر رنگ از یک طول موج منحصر به فرد تشکیل شده و قابل تجزیه به رنگ های دیگر نیست.
آزمایش های بعدی نشان داد که با ترکیب نورها می توان رنگ های مختلف را ایجاد کرد. برای مثال، نور قرمز در ترکیب با نور زرد، رنگ نارنجی را به وجود می آورد. رنگی که بر اثر ترکیب دو رنگ دیگر به وجود آید را ترکیبی می گویند. بعضی از رنگ ها، مثل زرد و ارغوانی، در صورت ترکیب شدن، همدیگر را خنثی می کنند و نور سفید می سازند. این رنگ ها را نیز رنگ های مکمل می نامند.
رنگ ها چه می گویند؟ اطراف ما آکنده از رنگ هاست. ما در واقع در رنگ ها و با رنگ ها زندگی می کنیم. اما آن ها را احساس نمی کنیم تا این که اتفاقی ما را متوجه آن ها می کند. برای مثال، وقتی می خواهیم کاغذدیواری اتاقمان را عوض کنیم، خودرویی بخریم، گلی برای کسی بفرستیم، هنگامی که رانندگی می کنیم، روی برگ های پاییزی قدم می زنیم یا در مورد طراحی تیزر تبلیغاتی محصولات شرکتمان نظر می دهیم و مواردی دیگر.
همه این ها نشان می دهند رنگ ها اهمیت دارند و روی ذهن و روح ما تاثیر می گذارند. گرچه رنگ ها در فرهنگ های مختلف، زبان هایی متفاوت دارند، ولی باور بر این است که برخی از تاثیرات رنگ ها عام و دارای اثرات روانی همسانی بر آدمیان هستند. اطلاعات بیش تری در این زمینه در مطلب جانبی «رنگ ها چه می گویند؟» خواهید یافت...

مدیریت جنبه های گوناگون دارد و هر جنبه را مهارتی سزاست. بسته به شرایط و موقعیت، هر کدام از این جنبه ها و مهارت ها در جایی بر جنبه های دیگر در اهمیت فزونی می یابند، مگر جنبه انسانی و شیوه برخورد با دیگران که مهارتی دیگر است و در هیچ موقعیت مدیریتی، اهمیت آن فروکش نمی کند...